Жавоблар топилганда саволлар ўзгаради. Туркиядаги Ўзбекистонликлар бебош қолдими?

 Биласиз, куни кеча Туркия ҳаво йўллари томонидан Истанбул-Тошкент-Истанбул йўналиши бўйича чартер рейс амалга оширилди. Мендаги аудио, фото ва видео маълумотларга кўра 30 нафардан зиёд юртдошимиз чипта олиб ҳам самолёт салонига етиб боришмаган.

 Энг қизиғи уларнинг орасида юклари Ўзбекистонга кетганлари бор. Ҳозир фақат қўлида паспорти билан Туркияда юришибди. Таваккал аэрапортга бориб чипта олганларни, балки, айб ўзида дерсиз, лекин бир кун олдин консуллик қўнғироғидан кейин 516 долларга чипта олиб, ўз вақтида аэрапортга борганлар ҳам қолиб кетганига нима дейсиз?

29 июль куни 516 долларга ҳарид қилинган чипта (парвоздан бир кун олдин)

 Таваккал аэрапортга борганларга аэрапорт авиакассаси чиптани 480 доллардан сотишган, бир кун олдин эса рўйхатда борларга чипта 516 доллардан сотилган. Юртдошларимиз депорт бостириш ва жарима пулларини тўлаш босқичига келганида аэрапорт маъмури келиб уларга: "Бўлди самалёт тўлди, сизлар қолдингиз", - деб айтган, қанақасига?

Аэрапорт ҳодимлари юртдошларимизни тинчлантирмоқда

 Албатта, бизникилар: "Ҳа қолиб кетдикми", - деб индамай ортига қайтишмаган, қўлида чиптаси бор, юклари эса йўқ. 70-80 фоизи энг охирги пулларини ҳам сарфлаб қўйишган. Табиийки, аэрапортда яхшигина жанжал-тўпалон бўлган. Каттароқ лавозимдаги арепорт ҳодими келиб, ҳавотир олманглар, қўлларингдаги чипта билан кейинги чартер рейсда учиб кетасизлар, фақат Туркия ҳаво йўллари томонидан ташкиллаштирилган чартер рейсга ўтади бу чипталаринг деб одамларни тинчлантирган.

 Бир қарашда унчалик ҳам жиддий нарса эмас, 4-5 кунда яна чартер рейс қўйилса, учиб кетишар экан-ку дейиш мумкин, лекин масаланинг бошқа томони ҳам бор. Юқоридаги воқеа 30 июль куни содир бўлган. Лекин буларни учиб кетишига ким кафолат беради? Сабаби, жорий йилнинг 16 июль куни  Истанбул-Тошкент-Истанбул йўналиши бўйича Туркия ҳаво йўллари томонидан ташкил қилинган чартер рейсда ҳам 11 нафар юртдошимиз қолиб кетган. Буларнинг тақдири юқоридагиланикидан ҳам баттар чигал ва ачинарли.

Аэрапорт ҳудудига киритилмаётган юртдошларимиз

 16 июль куни, одатдагидай, балки, жой бўлиб қолса, биз ҳам кетамиз деган ниятда таваккал Истанбул аэрапортига борган 100 га яқин ватандошларимиз аэрапорт ҳудудига киришган (Одатда, чиптаси йўқларни киритишмаётган эди. Чартер рейсга фақат элчихона ёки консуллик тақдим қилинган рўйхат билан киритишарди), чиндан ҳам самалётда бўш жой бўлган. Ўша куннинг ўзида жуда кўпчилик чипта олган. 11 нафар юртдошимиз ҳам бошқалар каби чипта ҳарид қилишган, сўнгра юкларини топширишган, паспорт назоратидан ўтиб самолётгача бўлган оралиқда қолиб кетишган.

16 июль куни паспортига Туркиядан чиқиб кетди деб муҳр босилган ҳамюртларимизнинг бортга чиқиш талонлари. (фақат эркаклариники)

 Қисқароқ қилиб айтганда чипталари бор, юклари кетган, паспортларига Туркиядан чиқиб кетди деган муҳр босилган, самолёт учиб кетган, бироқ юртдошларимиз аэрапортда қолиб кетишган. Энди тасаввур қилинг, Туркиядан депортация қилинган, Туркиядан расман чиқиб кетган 11 нафар Ўзбекистон фуқароси бир неча кун аэрапортда қолишган. Ўз ихтиёрлари билан эмас, албатта. Уларга аэрпорт ҳодимлари аэрапорт ҳудудидан чиқишга рухсат беришмаган, сабаби булар Туркияда йўқ одамлар. Уларни ҳам юқоридаги гаплар билан тинчлантиришган.

 Мендаги аудио ва фото маълумотларга кўра 11 нафар Ўзбекистонликнинг 3 нафари аёл киши, 8 нафари эркак киши бўлган. Барчасини бир неча кундан кейин ҳавсизлик ҳодимлари аэрапортдан олиб чиқиб кетишган. Уларни шифохонага, кейин yabanjilar shubasi (чет элликлар бўлими) га олиб боришган. У ердан аёлларни қайтариб аэрапортга олиб кетишганлиги ҳақида хабар бор. 6 нафар эркакларни эса айни дамда Истанбулдан минг киломeтр узоқга олиб кетиб ушлаб туришибди. (норасмий маълумотга кўра, Туркиянинг чет элликларни сақлаш бўлимларида 500 юздан зиёд Ўзбекистон фуқароси ушлаб турилибди)

 16 июлда ғалати ҳолатга тушиб қолган 11 нафар юртдошларимизнинг қариндоши билан суҳбат

  Менга 16 июль куни аропортда қолган 11 нафар юртдошларимизнинг 5 нафарини 30 июлда жўнатиб юборишибди деб айтишди.(аниқ маълумот йўқ) Истанбулдан минг киломeтр узоқда сақланаётган 6 нафар юртдошларимизни 10 августгача жўнатиб юборамиз деб ваъда қилишган.

Энди буларнинг ҳаммасини умумлаштирсак бир қанча саволлар туғулади:

1. Нима учун фуқароларимизни эвакуация қилиш учун ташкиллаштирилган чартер рейсларда Ўзбекистон номидан биронта ҳуқуқий мақомга эга бўлган шахс иштирок этмаган? Агар иштирок этган бўлса, нима учун охиригача вазиятни кузатмасдан ташлаб кетган?

2. Нима учун Ўзбекистон ҳаво йўллари томонидан ташкил қилинган чартер рейсларда самолёт салони тўлгунча 4-5 соатлаб кутиб турган-у, лекин Туркия ҳаво йўллари томонидан ташкил қилинган чартер рейсларда икки сафардан буён бундай бўлмаяпти?

 3. Нима учун чартер рейсларга чипталар консуллик томонидан қўнғироқ қилиб айтилган манзилдан бориб ҳарид қилинганда 516 доллар, лекин аэрапорт авиаккассасида 480 долларга сотилган? Булар ўзи эвакуация рейсларими?

4. Нима учун 16 июлда қолиб кетган 11 нафар юртдошимизни биринчи ўринда эвакуация қилиш таъминланмаган. Гарчи 16 июль билан 30 июль орасида 14 кун вақт бўлган- ку? (Бу орада Ўзбекистон ҳаво йўллари томонидан ҳам икки маротаба чартер рейс амалга оширилган)

 5. Нима учун консуллик 1 кун олдин рўйхат бўйича қўнғироқ қилиб навбатингиз келди, фалон жойдан чипта ҳарид қиласиз деб алоқага чиққан-у, лекин икки сафардан буён Туркия ҳаво йўллари томонидан ташкил қилинган эвакуация куни аэрапортга на элчихона, на консулликдан ҳеч ким бориб назорат қилмаган? Агар "йўқ, биз назорат қилдик" дейдиган бўлишса, унда 5-10 та эмас 40 дан зиёд чиптаси бор юртдошларимиз қандай бу аҳволга тушиб қолишмоқда?

 6. Нима учун Истанбулда аэрапорт ҳодимлари ва Туркия ҳаво йўллари ҳодимлари мамлакатимиз фуқароларини икки сафардан буён истаганча сарсон қилаётганига ҳеч қандай идора юртдошларимизнинг бузилган ҳуқуқларини ҳимоя қилмаяпти? (Мендаги маълумотларга кўра 30 июль куни самолёт ердан ҳавога кўтарилганда салонда атиги 5-6 та бўш ўриндиқ бўлган. Агар шундай бўлса, аэрапорт ҳодимлари ташқаридан ҳаммани киринглар жой бор, чипта олинглар деб очиқчасига "ахмоқ" қилишган бўлади. 5 та жой учун 30 та одамга чипта сотиш ақлга сиғадими?)

 7. Нима учун эвакуация рейсларида чипталар нархи ҳеч қандай асосларсиз ошиб боряпти? Агар бу бозор иқтисодиёти талабга қараб нарх ошади десангиз, унда нима учун чартер рейсларни Ўзбекистон истаса, ҳафтада 4 та, истаса, 1 та ташкил қилмоқда, яни сўнгги 3 та чартер рейсанинг иккитаси Анқара орқали бўлди. Ана ўша рейслар аввал бошида эълон қилинган чартер рейслар жадвалида йўқ эди.

 Мен юқорида санаб ўтган ҳар бир саволларимга расмий жавоб олишни хоҳлайман. Юртдошларимизни менга тинимсиз ёзаётган мурожаатлари, уларга нисбатан бўлаётган адолатсизликларга, тегишли идораларнинг бепарволикларига Ўзбекистон фуқароси сифатида кўз юмиб кетолмаяпман.

Шу ўринда қуйидагиларни каттаконларимизга эслатиб қўймоқчиман:

Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида ҳам, унинг ташқарисида ҳам ўз фуқароларини ҳуқуқий ҳимоя қилиш ва уларга ҳомийлик кўрсатишни кафолатлайди.

Ўзбекистон Республикаси конституцияси Иккинчи бўлим VI боб. 22-модда.

Консул Ўзбекистон Республикаси юридик шахслари ва фуқароларининг бузилган ҳуқуқлари тикланиши учун чора-тадбирлар кўриши шарт.

Ўзбекистон Республикасининг консуллик устави Иккинчи бўлим, II боб, 24-модда.

Бекназар Рахматов
Туркия, Истанбул 31.07.2020